Zazwyczaj z początku ludzie nie opowiadali. Ja nawet moim dzieciom nie opowiadałam. Teraz jak byłam w Polsce, to mój syn powiedział: „No, teraz możesz mi opowiedzieć”. To żeśmy siedzieli wieczorami i opowiadałam mu. To on mówi: „Mamo, ja w życiu bym nie uwierzył, że ty coś takiego przeżyłaś.” – Regina Winograd, ur. 1927 Lublin, nagr. 2006. Misterium Światła i Ciemności, realizowane corocznie od 2002 r. przez Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN” w Lublinie. Wydarzenie upamiętnia początek likwidacji…

Gruzy leżały. Domów w ogóle nie było, tylko jedna ściana synagogi Maharszala była. Szukałam, gdzie był nasz dom, gdzie myśmy mieszkali. Ale nic nie było, gruzy. I tak chodziłam. Płakałam. – Ewa Eisenkeit, ur. 1919 Lublin, nagr. 2010. Ruiny Synagogi Maharszala na terenie zniszczonej dzielnicy żydowskiej na Podzamczu w Lublinie, po 1942 r. Kolekcja zdjęć Roberta Rogowskiego. Lublin został wyzwolony spod okupacji niemieckiej 22 lipca 1944 r. II wojna…

Obraz Wacława Kołodziejczyka pt. „Ogólny widok obozu śmierci w Bełżcu”. Własność: Parafia pw. Matki Bożej Królowej Polski w Bełżcu. 28 kwietnia 1943 r. wypędzono ostatnich Żydów z Izbicy, zawieźli ich do Sobiboru. Tam moich rodziców zabrali do komory gazowej, a mnie wzięli do pracy. Selekcja była tylko wtedy, gdy potrzebowali ludzi do pracy. Byłem w Sobiborze pół roku, aż do czasu powstania. 14 października, w ciągu prawie jednej godziny zabiliśmy wszystkich Niemców nożami,…

Aukcja przedmiotów należących do Żydów z Lörrach przed ich deportacją do Francji, 22.10.1940 r. Autor: Gustav Kühner.Prawa: Stadtarchiv Lörrach, StaLö 2.43.7. Jedenaste rozporządzenie do ustawy o obywatelstwie Rzeszy z 25.11.1941 r., sekcja 3, legalizujące konfiskatę mienia niemieckich Żydów deportowanych na Wschód. Grabież była integralną częścią prześladowania Żydów. W nazistowskich Niemczech własność żydowska była konfiskowana i sprzedawana na aukcjach. Zajmowano ich konta bankowe, mieszkania oraz pozostawiony dobytek. W Generalnym Gubernatorstwie społeczności…

Myśmy zawsze się łudzili, że my nie jesteśmy zabijani – jesteśmy prześladowani, ale nie zabijani. Mnie się zdaje, że ta cała historia właściwie polegała na tym, że myśmy nie wierzyli do ostatniej chwili, że myśmy wszyscy byli skazani na śmierć. Może nie chcieliśmy wierzyć. – Adam Adams, ur. 1923 Lublin, nagr. 2011. Niemiecka inwazja na Związek Radziecki latem 1941 r. doprowadziła do eskalacji polityki antyżydowskiej. Za linią frontu mobilne jednostki policji i SS rozstrzelały…

W październiku 1939 r. Heinrich Himmler, Reichsführer SS, nakazał deportację ludności polskiej i żydowskiej z terenów anektowanych do Generalnego Gubernatorstwa. 15 października 1941 r. rozpoczęły się masowe deportacje z Niemiec. Wysiedlenia objęły również Żydów z innych krajów europejskich. Niemieccy Żydzi z Hanau wsiadający do pociągu deportacyjnego 30.05.1942 r. Pociąg przejeżdżał przez Lublin, gdzie mężczyźni byli wyselekcjonowani do pracy w obozie na Majdanku, a następnie został skierowany do obozu zagłady w Sobiborze. Prawa: Bildstelle…

W getcie życie było ciężkie. Myśmy mieszkali w 10 osób w jednym dużym pokoju z rodziną mojej matki. Żyliśmy wtedy prawie na granicy głodu. Na początku w getcie były części niezagrodzone i można było nimi wyjść, chociaż było to zabronione. Ale później zamknęli i postawili Ukraińców czy Łotyszy, którzy współpracowali z Niemcami, umundurowani oczywiście i z bronią. Getto było ogrodzone drutem kolczastym na wysokości jakieś dwa i pół metra albo więcej. – Aleksander Grinfeld, ur.…

Po 1 września 1939 r. około 60% polskich Żydów znalazło się pod okupacją niemiecką. Byli prześladowani przez Wehrmacht i władze cywilne. Żołnierze, inspirowani antysemicką propagandą, poniżali ich i brutalnie maltretowali.Klęska polskiej armii doprowadziła również do uwięzienia około 60 tys. żydowskich jeńców wojennych. Byli oni wysyłani do obozów SS, takich jak obóz pracy przy ul. Lipowej w Lublinie. Kolumna żydowskich więźniów eskortowana przez funkcjonariuszy SS na ulicy Bernardyńskiej…

Zbombardowana kamienica na ul. Krakowskie Przedmieście 46 i rogu ul. T. Kościuszki, 1939 r.Autor: Ludwik Hartwig. Kolekcja zdjęć Marka Pluty. Dziewiąty września 1939 r. był zupełnie spokojny i nagle zaczęło się piekło. Nadleciały samoloty. Moja mama stała wtedy w kolejce po chleb. Ktoś krzyknął, że to nasze, inni – że to niemieckie. No i poszło bombardowanie. – Danuta Strzelecka, ur. 1932 Niedrzwica Kościelna, nagr. 2012. Po napaści Rzeszy Niemieckiej na Polskę 1…

Rynek w Józefowie Biłgorajskim. Reprodukcja pocztówki z 1906 r. Izbica była biednym miasteczkiem, przeważali ortodoksyjni Żydzi. Była jedna synagoga i takie małe domy modlitwy. Na Rynku były kocie łby. Co środę przyjeżdżali chłopi na jarmark. Był ruch, krowy, konie, warzywa, co tylko się dało. Były trzy olejarnie i dwie garbarnie. Życie kulturalne było bardzo żywe – było sześć bibliotek, kino i teatr amatorski. Żydzi żyli swoim…

Akcja „Reinhardt” to kluczowy, ale mało znany rozdział Zagłady. Była częścią nazistowskiego planu wymordowania europejskich Żydów, przejęcia ich własności i pozyskania przestrzeni „na wschodzie” pod niemieckie osadnictwo. Po inwazji Niemiec na Polskę 1 września 1939 r. miliony polskich obywateli stały się ofiarami bezwzględnej okupacji. Prześladowania Żydów napędzane rasowym antysemityzmem były od początku centralnym elementem nazistowskiej polityki. Ruiny dzielnicy żydowskiej na Podzamczu w Lublinie zniszczonej przez Niemców…